Hooikoorts - Lees onze praktische uitleg

Hooikoorts is een allergie voor stuifmeel of pollen van bomen, grassen of onkruid. Als je last hebt van hooikoorts en deze pollen inademt, kun je gaan niezen, krijg je een verstopte neus, loopneus of tranende ogen of kun je je moe voelen en last hebben van benauwdheid. De medische term voor hooikoorts is allergische rinitis. Planten geven stuifmeel af in verschillende seizoenen. Dit stuifmeel wordt ook wel pollen genoemd. Dit hoort bij hun voortplantingscyclus. Sommige soorten kunnen hooikoortssymptomen uitlokken, zoals niezen en een verstopte neus.^1,2

Hooikoorts duurt meestal een paar weken tot maanden. Het hangt ervan af voor welk soort stuifmeel je allergisch bent en of je op meer dan één plant reageert.²

Hooikoorts is een modern probleem. De aandoening werd meer dan 200 jaar geleden voor het eerst beschreven en kwam geleidelijk aan steeds vaker voor, naarmate de industrie zich ontwikkelde. In de jaren 1950 begon het aantal mensen met allergische klachten echt toe te nemen. En het neemt nog steeds toe over de hele wereld.

Hooikoorts kan ervoor zorgen dat je je ziek en slapjes voelt en kan je dagelijkse leven verstoren. Toch gaan veel mensen er nooit mee naar de dokter. Ze denken dat ze het zelf wel kunnen oplossen, terwijl er goede behandelmogelijkheden zijn.²

We leggen je graag uit wat die behandelopties zijn. In deze blog lees je wat de oorzaken van hooikoorts zijn en hoe je de symptomen kunt herkennen. Verder lees je hoe je arts de diagnose stelt en welke behandelmogelijkheden je samen met je arts kunt kiezen. Het is belangrijk om er op tijd bij te zijn, want allergische rinitis kan ook tot andere gezondheidsproblemen leiden.²

In dit filmpje leggen we uit wat hooikoorts is en wat je eraan kunt doen.

Hoe vaak komt hooikoorts voor?

Hooikoorts treft tot 40% van de mensen in Europa (volgens het onderzoek Allergenic pollen and pollen allergy in Europe³). Het komt vooral voor bij mensen tussen de 5 en 45 jaar, met een piek tussen de 15 en 25 jaar.⁴ Kinderen moeten meestal ten minste twee pollenseizoenen meemaken voordat hun immuunsysteem reageert, dus de symptomen kunnen voor het eerst optreden bij peuters², maar meestal in de leeftijd dat ze naar school gaan.⁵

Wat veroorzaakt pollenallergie of hooikoorts?

Hoe weet je of een allergie voor pollen hebt. Hooikoorts wordt veroorzaakt door je eigen immuunsysteem. Normaal beschermt je immuunsysteem je tegen schadelijke stoffen, zoals virussen en bacteriën. Bij een allergie zoals hooikoorts ziet je immuunsysteem onschadelijke pollen aan voor ziekteverwekkers. Je lichaam produceert dan antilichamen genaamd Immunoglobuline E (IgE) en chemische stoffen zoals histamine. Daardoor voel je je ziek en krijgt je klachten die lijken op een verkoudheid, zoals een loopneus of een verstopte neus.⁶ Het is echter niet besmettelijk.²

De hooikoortsklachten nemen meestal af als het allergieseizoen voorbij is. De timing hangt af van het soort stuifmeel waarvoor je allergisch bent, waar je woont en het weer. Je kunt ook chronische allergische rinitis hebben, zoals allergie voor huisstofmijt of huidschilfers van dieren.²

Welke soorten pollen veroorzaken hooikoorts?

Stuifmeel van bomen, gras en onkruid zijn de belangrijkste veroorzakers van hooikoorts. Mensen met hooikoorts hebben last van diverse soorten bomen en grassen. Leer daarom de verschillende bomen en planten herkennen waar jij klachten van krijgt. Dit zijn enkele van de meest voorkomende boosdoeners:⁷

• Boompollen: berk, (witte en zwarte) els, hazelaar, eik, beuk, populier, plataan, es, ceder, iep, spar, haagbeuk, kastanje, linde, esdoorn, (grove) den, katwilg, taxus, tamme kastanje
• Graspollen: kropaar (kattengras), veldbeemdgras (veel gebruikt voor gazons, sportvelden), gewone glanshaver of Frans raaigras, grote vossenstaart, Engels raaigras, zachte dravik, gewoon reukgras, rietzwenkgras, gewoon timotheegras, wilde haver (Avena), gestreepte witbol (Yorkshire mist), rogge, kamgras, straatgras, kweek, maïs, riet
• Stuifmeel van onkruid: (mel)ganzenvoet, bijvoet, brandnetel, (smalle) weegbree, hondsdraf, veldzuring, klein glaskruid, paardenbloem, ambrosia

Felle, kleurrijke bloemen die insecten gebruiken om hun stuifmeel te verspreiden, veroorzaken meestal geen hooikoorts. Ook van fruitbomen zoals peer of kers krijg je meestal geen klachten.^2,8 Lees ons artikel over pollenallergie voor meer informatie.

Verschilt hooikoorts per seizoen of regio?

Hoe het pollenseizoen eruitziet, hoelang je hooikoorts duurt is afhankelijk van het weer en de plaats waar je woont. Hooikoorts slaat over het algemeen toe in de lente, zomer en herfst, maar in warmere streken kunnen pollen het hele jaar door aanwezig zijn.² Bomen zijn het eerst aan de beurt, zodra de temperatuur 13°^C bereikt.⁹ Het stuifmeel komt vaak al voordat de bladeren aan de boom zitten.¹⁰ Vooral elzen en hazelaars zijn vroege bloeiers. Deze pollen komen al in februari. Vanaf mei is het gras aan de beurt, en later in de zomer het onkruid, zoals weegbree en zuring.⁴ En als de dagen in de nazomer korter worden, beginnen ambrosia¹¹ en bijvoet.¹² Je zult dus helaas moeten wachten tot de winter, wanneer er geen stuifmeel meer in de lucht zit.

Welke invloed heeft het milieu op hooikoorts?

Met de klimaatverandering ziet de toekomst er niet goed uit voor mensen met hooikoorts. Door het warmere weer met zachtere winters zullen bomen eerder en meer stuifmeel afgeven. Vorst is nodig om onkruid te laten stoppen met bloeien. Dus een winter zonder vorst betekent meer kans op hooikoortsklachten.²

Warme, droge periodes zorgen voor een grotere hoeveelheid pollen in de lucht. En als het ook nog waait, kan het stuifmeel zich verder verplaatsen. Op winderige dagen kun je dus beter binnenblijven. Regelmatige lichte regen kan de stuifmeelkorrels zwaarder maken, waardoor ze minder door de lucht zweven.⁴ Maar een flinke stortbui helpt niet. Daardoor worden de stuifmeelkorrels van grassen en onkruid juist verder verspreid.¹³

Wat zijn de symptomen van hooikoorts?

Wat zijn de bijwerkingen van hooikoorts, welke typische hooikoortsklachten zijn er en waarop moet je letten zijn:^{1,2,4,14,15,16}

• Verstopte neus
• Loopneus
• Niezen
• Jeuk in je neus
• Postnasale drip (slijm dat langs de achterkant van je keel naar beneden loopt)
• Rode, jeukende of tranende ogen

Je kunt ook last hebben van:^1,2,17,18

• Hoesten
• Benauwdheid en piepende ademhaling

Welke testen worden gebruikt om de diagnose hooikoorts te stellen?

Er zijn twee veel voorkomende soorten allergietesten die je arts kunnen helpen bij het stellen van de diagnose. Beide kunnen verschillende allergenen tegelijk controleren:²

• Huidpriktest: Je krijgt druppels met verschillende soorten stuifmeel op je onderarm (of bovenrug voor jonge kinderen). Als er rode bultjes ontstaan, betekent dat dat je allergisch bent voor dit stuifmeelsoort.
• Bloedtest: Je moet bloed laten prikken. Dit bloed gaat naar het laboratorium, waar ze onderzoeken of je immuunsysteem antilichamen heeft gemaakt tegen een bepaald soort stuifmeel.

Wanneer moet je naar een dokter voor hooikoorts?

Vermoed je dat je hooikoorts hebt? Ga dan naar je arts om een diagnose te laten stellen. Ook als je al een diagnose hebt, maar nog steeds veel klachten ervaart, kun je opnieuw naar je huisarts gaan. Het kan zijn dat je arts adviseert je behandelplan te optimaliseren (door bijv. gebruik van oogdruppels toe te voegen) of dat een nieuw behandelplan besproken wordt. Behalve symptomatische medicatie kun je bijvoorbeeld ook in aanmerking komen voor allergie immunotherapie.^1,2,6

Hooikoorts of verkoudheid

De symptomen van hooikoorts en verkoudheid lijken op elkaar. Je hebt bijvoorbeeld last van een loopneus, verstopte neus of niezen of je hebt een vol gevoel in je hoofd. Maar de tijd waarop je er last van hebt is meestal anders.^2,4,19 De vraag of hooikoorts besmettelijk is is dan ook nee, hooikoorts is niet besmettelijk maar verkoudheid wel. Dit zijn de verschillen tussen hooikoortsklachten en verkoudheidsklachten:

Verkoudheidssymptomen:

• Worden in een paar dagen opgebouwd
• Duren minder dan twee weken⁴

Hooikoortssymptomen:

• Kunnen plotseling verschijnen
• Duren meestal enkele weken of maanden per jaar en komen elk jaar terug⁴

Lees ons artikel over allergieën en verkoudheid voor meer informatie.

Zijn bepaalde mensen vatbaarder voor hooikoorts?

Je hebt een grotere kans om hooikoorts te krijgen als andere familieleden het ook hebben, omdat dit een erfelijke aandoening kan zijn. Omgevingsfactoren kunnen het risico ook verhogen, bijvoorbeeld als je ergens woont waar veel luchtvervuiling is of als je op je werk wordt blootgesteld aan allergenen, bijvoorbeeld in de landbouw.²

Hoe speelt erfelijkheid een rol bij hooikoorts?

Er is een gen dat je huid minder effectief kan maken als natuurlijke barrière tegen (schadelijke) stoffen, volgens onderzoek van de Okayama universiteit in Japan.²⁰ Allergenen kunnen gemakkelijker binnendringen en activeren je immuunsysteem. Dit kan mogelijk de kans op het ontwikkelen van allergische aandoeningen zoals eczeem, hooikoorts en astma verhogen.

Wat zijn de behandelopties voor hooikoorts?

Er zijn verschillende mogelijkheden om hooikoorts te behandelen. De eerste is natuurlijk het vermijden van pollen waarvoor je allergisch bent. Daarnaast kun je klachten verlichtende medicatie gebruiken. Sommige hooikoortsmedicijnen kun je zelf bij de drogist kopen, voor andere heb je een recept van de huisarts nodig. Zonder medicijnen zouden hooikoortsklachten na 24 uur vanzelf moeten verdwijnen, als je gedurende die tijd geen pollen meer hebt ingeademd.¹⁵ Symptomatische medicatie verlicht je klachten na 30 minuten tot een paar uur.²¹

Een derde behandeloptie is allergie immunotherapie. Bij deze therapie krijg je elke dag een klein beetje van het stuifmeel waarvoor je allergisch bent, in de vorm van tabletten of injecties. Daarmee train je je immuunsysteem opnieuw, waardoor je lichaam leert om pollen te tolereren.^1,6 Overweeg je om immunotherapie te proberen? Bespreek dit dan met je arts.

Allergenen vermijden: 11 manieren om minder blootgesteld te worden aan pollen

1. Bekijk onze online pollenkalender om te weten wanneer de boom of plant waarvoor jij allergisch bent waarschijnlijk gaat bloeien.
2. Controleer in het allergieseizoen elke dag de pollenverwachting online of in de klarify app. Dit kan je te helpen bij het plannen van je activiteiten.⁴
3. Blijf binnen wanneer er veel pollen in de lucht zijn.⁴ Ga bij voorkeur 's ochtends naar buiten. Dan is het stuifmeel in de lucht nog redelijk beperkt.
4. Draag een hoed met een brede rand, een afsluitende zonnebril⁴ en een mondkapje als je toch naar buiten moet. Dit kan stuifmeel tegenhouden.
5. Houd ramen en deuren gesloten en lucht je huis alleen als er weinig pollen zijn.⁴
6. Overweeg om airconditioning of een luchtreiniger aan te schaffen.
7. Was je haar voordat je naar bed gaat en laat je kleren buiten je slaapkamer liggen.
8. Droog tijdens het pollenseizoen de was binnen.⁴
9. Smeer vaseline rond je neus zodat stuifmeel blijft plakken.
10. Ga wandelen aan het strand, als je daar in de buurt woont. Aan de kust zit er minder stuifmeel in de lucht.
11. Neem waar nodig van tevoren medicatie met antihistamine.²¹

Verlichting van hooikoorts met symptomatische medicijnen

Er bestaan verschillende soorten medicijnen die je klachten verlichten:⁶

• Antihistaminica blokkeren de werking van histamine, dat veel van je symptomen veroorzaakt. Deze medicijnen zijn vrij verkrijgbaar in de vorm van tabletten, neussprays, crèmes en oogdruppels.^1,4
• Corticosteroïden bootsen een ontstekingsremmend hormoon na dat je lichaam van nature aanmaakt. Deze geneesmiddelen kun je krijgen op recept van je arts. Ze zijn verkrijgbaar in de vorm van neussprays, inhalators, crèmes, lotions of tabletten.^1,4
• Decongestiva kunnen helpen bij een verstopte neus of een loopneus. Je kunt ze krijgen op recept. Ze zijn verkrijgbaar in de vorm van tabletten of neussprays.

Ook het gebruik van een eenvoudige neusspray met zoutoplossing kan je hooikoortssymptomen verminderen en je helpen om makkelijker te kunnen ademen.^1,14

Bespreek altijd met je arts welke behandeling jij in aanmerking komt en welke vorm het beste bij je past.

Verlichting van hooikoorts met allergie immunotherapie

Allergie immunotherapie reset het immuunsysteem door het te trainen om pollen te tolereren in plaats van ze als een bedreiging te zien.⁶

Er zijn verschillende behandelvormen je arts verteld je er graag meer over.

Kan hooikoorts leiden tot andere gezondheidsproblemen?

Hooikoorts kan leiden tot verstopte bijholten, bijholteontsteking en oorinfecties, en tot allergische astma, als je symptomen niet goed onder controle zijn.^2,20 Allergische rinitis kan ook een milde plaatselijke reactie geven (meestal in de mond) als je bepaalde verse vruchten, groenten, noten of kruiden eet, hoewel dit niet bij iedereen voorkomt.²

Wat is het verband tussen hooikoorts en astma?

Kinderen met hooikoorts hebben twee tot zeven keer zoveel kans om astma te ontwikkelen (volgens de studie "Childhood allergic rhinitis predicts asthma incidence and persistence to middle Age" van de universiteit van Melbourne, Australië²³). Daarnaast weten we dat ongeveer tachtig procent van de mensen met astma hooikoorts hebben (volgens onderzoek uit New York en ook volgens het Rijnstate ziekenhuis in Arnhem^24,25). Dit komt doordat hooikoorts en allergisch astma zich op dezelfde manier ontwikkelen.²⁰

Waarom zorgt hooikoorts ervoor dat je op bepaalde voedingsmiddelen reageert?

Eiwitten in bepaalde plantaardige voedingsmiddelen lijken op die in sommige pollen. Daardoor kun je ook een allergische reactie krijgen als je deze producten eet. Dit wordt het orale allergiesyndroom (OAS) of het pollenvoedselsyndroom (PFS) genoemd. De symptomen zijn onder andere een jeukende mond, lippen en keel.²

Je kunt dus hooikoorts krijgen van berkenstuifmeel en ook reageren op appel; of van gras en merken dat je tintelende lippen krijgt van meloen.² Ga er echter niet vanuit dat het een kruisreactie is, vooral niet bij notenallergie. Het kan namelijk ook een levensbedreigende voedselallergie zijn. Als je deze klachten hebt, ga dan direct naar je arts.

Samenvatting

Steeds meer mensen over de hele wereld hebben last van hooikoorts. Het is een allergische reactie op stuifmeel van bomen, grassen of onkruid. Symptomen zijn onder andere een verstopte neus, ontstoken slijmvliezen, postnasale drip en tranende, jeukende of rode ogen. In welk seizoen je klachten hebt, verschilt per persoon. Maar meestal stoppen de klachten in de winter, wanneer bomen en planten niet meer in bloei zijn en er dus geen pollen meer in de lucht zitten.²

Om de diagnose hooikoorts te kunnen stellen, heeft je arts informatie nodig over je symptomen en medische geschiedenis en of het in je familie voorkomt. Waarschijnlijk stelt je arts voor om een allergietest te doen. De behandeling bestaat meestal uit een combinatie van het vermijden van pollen, symptomatische medicatie en mogelijk allergie immunotherapie.^1,2

Hooikoorts kan leiden tot andere gezondheidsproblemen, zoals verstopte bijholten, oorontstekingen en allergische astma.^2,20,23,24 Het is dus belangrijk om het snel te behandelen.

Laatst medisch beoordeeld op 23 mei 2024